Głównym celem Narodowego Programu Ochrony Antybiotyków (NPOA) jest poprawa bezpieczeństwa pacjentów narażonych w coraz większym stopniu na zakażenia wieloantybiotykoopornymi bakteriami a także na trudne w leczeniu pozaszpitalne inwazyjne zakażenia bakteryjne. Jednym z największych wyzwań dla współczesnej medycyny i zdrowia publicznego jest pojawianie się, selekcja i rozprzestrzenianie się opornych na antybiotyki szczepów kluczowych bakterii chorobotwórczych człowieka, co skutkuje brakiem możliwości skutecznej terapii zakażeń przez nie wywoływanych. Dotyczy to zarówno zakażeń związanych z opieką zdrowotną jak i pozaszpitalnych, w tym inwazyjnych, które ze względu na ciężki przebieg i konsekwencje są zawsze leczone w szpitalu i stanowią poważny problem diagnostyczny, terapeutyczny i profilaktyczny. Stwarzają one również zagrożenie epidemiczne. Są przyczyną wysokiej śmiertelności i dużej liczby nieodwracalnych powikłań. Na to złe rokowanie znacząco wpływa lawinowo narastająca oporność patogenów bakteryjnych na antybiotyki. W ostatnich latach lekooporność drobnoustrojów wzrasta w szybkim tempie stawiając wiele wyzwań o charakterze klinicznym i epidemiologicznym, ale także społeczno-ekonomicznym i politycznym. Powyższa sytuacja powoduje, że bezpieczeństwo chorego jest zagrożone, bowiem jest on coraz częściej narażony na nieskuteczną terapię i dodatkowe działania niepożądane antybiotyków i zwiększoną śmiertelność z powodu zakażeń. Za przyczynę powstawania i rozprzestrzeniania się opornych szczepów uważa się przede wszystkim nadużywanie i niewłaściwe stosowanie antybiotyków w medycynie, weterynarii oraz gospodarce. Towarzyszy temu brak świadomości społeczeństwa i profesjonalistów na temat konsekwencji takiego postępowania oraz rozmiaru problemu i zagrożenia związanego ze zjawiskiem antybiotykooporności. Nakłada się na to brak nowych leków przeciwdrobnoustrojowych wprowadzanych na rynek. Ta dysproporcja między podażą tych leków a zapotrzebowaniem na nie z powodu wieloantybiotykoopornych drobnoustrojów jest alarmująca. Narodowy Program Ochrony Antybiotyków jest jedynym w Rzeczypospolitej Polskiej programem zawierającym wszystkie niezbędne elementy w obszarze medycyny dla realizacji tzw. międzysektorowego mechanizmu (ICM, ang. intersectorial co-ordinating mechanism) zgodnie z Dyrektywą Komisji Europejskiej i służącym koordynacji wdrażania krajowej strategii zapobiegania antybiotykooporności, wymianie informacji i koordynacji z Komisją Europejską, Europejskim Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC, ang. European Centre for Disease Control and Prevention) oraz państwami członkowskimi. Skuteczność NPOA jest warunkowana osiągnięciem stawianego celu, co możliwe jest jedynie poprzez pełną realizację w Rzeczypospolitej Polskiej dyrektywy Unii Europejskiej rekomendującej utworzenie wielosektorowego programu racjonalnej polityki antybiotykowej i podjęcie działań, zgodnie z wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia. Prowadzenie takiego programu zaowocuje ograniczeniem zakażeń związanych z opieką zdrowotną i oporności na antybiotyki, a także uzyskaniem pogłębionej wiedzy na temat etiologii i epidemiologii bakteryjnych zakażeń inwazyjnych – zwłaszcza tych, którym można zapobiegać poprzez szczepienia, co jest niezwykle istotne w aspekcie zdrowia publicznego naszego kraju.
Cele szczegółowe NPOA obejmują:
| 1. | Zapobieganie lekooporności drobnoustrojów i racjonalizację stosowania antybiotyków. | |
| 2. | Wdrożenie szpitalnej polityki antybiotykowej w polskich szpitalach. | |
| 3. | Rozpoznanie sytuacji epidemiologicznej w zakresie zakażeń związanych z opieką zdrowotną oraz inwazyjnych bakteryjnych zakażeń pozaszpitalnych – zwłaszcza sepsy i zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, obejmujące charakterystykę izolatów je wywołujących, w tym lekooporność. Przekazywanie danych w postaci raportów do ECDC. | |
| 4. | Pozyskanie wiedzy na temat zużycia leków przeciwdrobnoustrojowych zarówno w praktyce ambulatoryjnej, jak i szpitalnej. Przekazywanie danych w postaci raportów do ECDC. | |
| 5. | Rozpoznanie sytuacji epidemiologicznej na podstawie krajowego Badania Punktowego występowania zakażeń szpitalnych i zużycia antybiotyków w europejskich szpitalach pełniących ostry dyżur (PPS, ang. Point Prevalence Survey) i przekazywanie wyników do ECDC. | |
| 6. | Edukację i promocję zasad racjonalnego stosowania antybiotyków wśród profesjonalistów i ogółu społeczeństwa. | |
| 7. | Edukację zespołów ds. kontroli zakażeń szpitalnych. | |
| 8. | Edukację zespołów ds. antybiotykoterapii w szpitalach. | |
| 9. | Opracowywanie zgodnie z medycyną opartą na faktach naukowych (EBM, ang. Evidence Based Medicine) rekomendacji terapeutycznych i ich upowszechnianie. | |
| 10. | Skuteczniejszą i szybszą likwidację ognisk epidemicznych w polskich szpitalach poprzez merytoryczne wspomaganie rozwiązywania bieżących problemów epidemiologicznych związanych z wieloantybiotykoopornymi patogenami i występowaniem ognisk epidemicznych oraz opracowanie zasad postępowania w przypadku ich wystąpienia. | |
| 11. | Pozyskiwanie aktualnej wiedzy w zakresie zakażeń związanych z opieką zdrowotną, inwazyjnych zakażeń bakteryjnych, lekooporności i terapii zakażeń poprzez kontynuowanie i rozwijanie współpracy z podmiotami krajowymi. | |
| 12. | Udział w inicjatywach międzynarodowych w powyższych tematach. |